شاهنامه اصلی ترین سند هویت ملی ایرانیان است که فردوسی با تکیه بر روایات شفاهی و کتبی که از گذشتگان به ارث رسیده بود توانست در برخورد با بیگانگان هویت ملی ایرانیان را به تصویر بکشد و در این راه سختی های فراوانی را تحمل کردند. این اثر ماندگار، مورد توجه شاعران و نویسندگان بسیاری قرار گرفته است از جمله حافظ ابرو؛ در آن زمان که ترکان بر ایران تسلط کامل داشتند او توانست با تأثیرپذیری از شاهنامه، عناصر حماسی و اساطیری را در اثر تاریخی خود بکار ببرد او توانست ویژگی شاهان ایرانی را به شاهان تیموری نسبت دهد و همچنین شخصیت های آنها را با شخصیت های تاریخی و قهرمانی ملی حماسه تشبیه کند. و همچنین او توانست پند های حکیمانه و فلسفی خود را با پند های شاهنامه عجین کند و با لحن حماسی بیان کند و بدین صورت میدان های رزمی و حماسی را بوجود آورد و این گونه است که ابیات شاهنامه در زبده ی التواریخ حافظ ابرو نمودار شده است. در این تحقیق به بررسی افتراقات و تشابهات آثار حافظ ابرو با شاهنامه فردوسی پرداخته شده است.

این نوشتار درصدد نشان دادن میزان رویکرد تواریخ خاندان اردلان به تاریخ اجتماعی کردستان است. ضمن مروری کوتاه بر زندگی این تاریخ نویسان، تاکید اصلی بر یکی از جنبه های تاریخ نگاری یعنی؛ میزان تبلور اوضاع اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی کردستان در این تواریخ می باشد. تواریخ خاندان اردلان در زمره تاریخ نگاری سنتی قرار دارند و اصول تاریخ نگاری سنتی را به خوبی می توان در آنها مشاهده کرد. این کتاب ها بیشتر به حوادث سیاسی و شرح جنگ های خاندان ها و امرای اردلان پرداخته و مسائل مختلف اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی در آن به درستی راه نیافته است. به عبارت دیگر به علت توجه بیش از اندازه به تاریخ سیاسی و نظامی، در این کتاب ها، صبغه گزارش سیاسی و نظامی غالب است و به مسائل اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی کمتر عنایت گردیده است. گرچه باید دو اثر حدیقه ناصریه و تحفه ناصری را از این قاعده مستثنی کرد که در بخش جغرافیای آنها اطلاعات قابل توجهی درباره خصوصیات اجتماعی، اقتصادی و مسائل مذهبی آمده است.

در میان تاریخنامه های متعددی که در دوره ایلخانی تاریخ پیشدادیان را روایت کرده اند، جامع التواریخ رشیدالدین ویژگی های منحصر به فردی دارد که در آثار پیشینیان دیده نمی شود. یک قرن پس از رشیدالدین، حافظ ابرو به تقلید از او مجمع التواریخ را با حجمی بسیار بزرگ تر تدوین کرد. این مقاله بر اساس مطالعه کتابخانه ای و به شیوه تفسیری-تاریخی و نسخه شناختی به تطبیق این دو اثر با تمرکز بر بخش پیشدادیان می پردازد. این نوشتار به دنبال شناسایی منابع رشیدالدین و حافظ ابرو و نیز تحلیل و تطبیق ساختار این بخش از کتاب آنها با یکدیگر و نیز تاریخنامه های متقدم است. برای شناسایی منابع مورد استفاده آنان، علاوه بر شاهنامه، آثار دوازده مورخ از سده چهارم تا هشتم هجری قمری مورد بررسی قرار گرفت. یافته ها نشان می دهد که اگرچه رشیدالدین از الگوی طبری پیروی کرده که تاریخ شاهان را در خلال قصص پیغمبران روایت می کند، اما او نخستین مورخی است که کتابش را بر اساس چهار طبقه شاهان ایران به چهار «طبقه» فصل بندی کرده است. حافظ ابرو الگوی دیگری را برگزیده که تواریخ پادشاهان و پیغمبران به صورت تفکیک شده نقل می کند ولی آن را با ساختار ابداع شده توسط رشیدالدین درآمیخته و کتابش ساختاری نظام مندتر یافته است. در مقایسه با آثار متقدمان، ساختار جامع التواریخ و مجمع التواریخ به گونه ای است که اهمیت پادشاهان را بیشتر از پیامبران جلوه می دهد.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

در این نوشته تلاش شده است تا گوشه هایی از زندگی و شخصیت ادبی سید صدرالدین ابوالحسن علی بن ناصر حسینی، نویسنده زبده التواریخ شناسایی شود. اطلاعات به دست آمده از منابعی که می توانست به این جستجو کمک نماید گویای آن است که وی یکی از عمال دولت خوارزمشاهیان بوده و شغل استیفای (اخذ مالیات) نیشابور را به عهده داشته، اما سرانجام از کار دیوانی کناره گرفته و به تالیف آثار خود پرداخته است. از جمله تالیفات وی کتاب «زبده التواریخ» و «شرح اعلام نهج البلاغه» را می توان نام برد. کتاب دیگری نیز به نام «تاریخ اسکندر» دارد که وقایع و رویدادهای زمان سلطان محمد خوارزمشاه، ملقب به «اسکندر ثانی» را در آن بیان کرده است و فعلا اثری از آن در دست نیست.

تذکره التواریخ نوشته عبدالله کابلی مشتمل بر تاریخ انبیا، تذکره اولیاء، تذکره شعرا و موادالتواریخ است و بخش اعظم آن به عین عبارات از منابع شناخته شده و در دسترس اقتباس شده است. اما نکته بسیار نظرگیر این کتاب در آن است که نویسنده در زندگینامه هر یک از اشخاص تاریخ دقیق وفات و احیانا تولد او را به روز و ماه و سال به دست داده است؛ چیزی که به ندرت در تذکره های فارسی و حتی کتاب های رجال دیده می شود. در این مقاله کوشش شده است تا میزان صحت و سقم این تواریخ روشن شود و پس از رجوع به منابع معتبر نشان داده شده است که این تاریخ ها به کلی ساختگی و تذکره التواریخ آکنده از جعلیات مولف آن است و مطلقا قابل اعتماد نیست.

نسخه ی پراکنده ی مجمع التواریخ یکی از هشت کتاب مصوّر شناخته شده ای است که برای شاهرخ پادشاه تیموری کتابت شده است. در حقیقت، بخش تاریخ پیش از اسلامِ آن، مجمع التواریخ حافظ ابرو و سایر بخش های آن جامع التواریخ رشیدالدین را تشکیل می-دهد. این کتاب در اوایل قرن بیستم به دنیای غرب راه یافته و در سال 1926 به صورت کامل در نمایشگاه بین المللی هنر ایران در موزه ی پنسیلوانیا به نمایش در آمده است. شواهد نشان می دهد که بلافاصله پس از آن نمایشگاه، نسخه مُثله شده و روند فروش برگ های مصوّر آن آغاز شده است. پراکندگی اوراق این کتاب در بیش از پنجاه مجموعه ی خصوصی و عمومی در سراسر جهان اگرچه سبب شهرت آن شده، اما مجال بررسی دقیق متن و تصاویر آن را از محققان گرفته بوده است. پس از هفت سال جست و جو، 146 برگ از 150 برگ مصوّر نسخه شناسایی شده است. از طریق مقایسه ی متن و تصاویر این نسخه با کتاب دیگری که به دست خطِ حافظ ابرو برای شاهرخ تولید شده، سه سبک متمایز را می توان در نقاشی های نسخه ی پراکنده تشخیص داد. این نوشتار با بررسی سبک شناختی این نقاشی ها نشان می دهد که حدود نیمی از صفحات مصوّرِ آن توسط دلالان طمع کار آثار هنری خلق و یا دست کاری شده اند.

در کتاب زبده التواریخ صدرالدین ابوالحسن علی بن ناصربن علی حسینی که نخستین بار تحت عنوان اخبارالدوله السلجوقیه به چاپ رسیده است و از نفائس مولفات قدماست، آن جا که ماجرای کارزار سلطان الب ارسلان و رومیان و اسیری قیصر روم به دست سلجوقیان گزارش گریده است. . .

تحقیق حاضر پژوهشی درباره ی حرکت نحوی فعل اصلی بر پایه ی داده های زبان کردی سنندجی در چارچوب برنامه ی کمینه گراست. برای نیل به این هدف، می توان از دو منظر حرکت فعل اصلی را در زبان های مختلف بررسی کرد: الف) قائل شدن به نظام مطابقه ی قوی یا ضعیف بر مبنای دیدگاه پولاک (1989)، بلتی (1991) و چامسکی (1995) و ب) قائل شدن به نظام تصریف دوجزئی بر مبنای بوبالیک و ترنسن (1998). حرکت فعل اصلی از منظر نظام مطابقه ی قوی و ضعیف در زبان کردی با بهره جستن از آزمون حذف گروه فعلی بررسی شده است. این در حالی است که در مطالعات اخیر وجود حذف گروه فعلی در زبان فارسی رد و تفسیرهای متفاوتی برای آن مطرح شده است. در این پژوهش پس از بیان اجمالی نظرات زبان شناسان، استدلال خود را برای قائل شدن به حذف گروه فعلی در زبان کردی سنندجی مطرح کردیم و از آن در نشان دادن حرکت فعل اصلی در کردی سنندجی بهره بردیم؛ اما حرکت فعل اصلی در زبان کردی تاکنون از منظر دوم که قائل شدن به تصریف دوجزئی است بررسی نشده است. بر مبنای این دیدگاه در زبان هایی که دارای تصریف دوجزئی هستند، فعل اصلی اجباراً به بیرون از جایگاه اشتقاق در پایه ی آن حرکت می کند. بنابراین، در این مقاله علاوه بر بازنگری دیدگاه قبلی درباره ی حرکت فعل اصلی، از دیدگاهی جدید نیز این موضوع بررسی می شود. در این پژوهش بر اساس شواهد تجربی و ملاحظات نظری نشان خواهیم داد که فعل اصلی در زبان کردی سنندجی به بیرون جایگاه اشتقاق در پایه ی آن حرکت می کند و جایگاه روساختی آن در این زبان هسته ی گروه زمان است.